Polska centralna, Pomorze i całe Mazowsze, Polesie oraz Wołyń nie mają dziś dud zupełnie: Polesie zresztą nie miało ich prawdopodobnie na miejscu nigdy (także i na sowieckim Polesiu nie były, o ile wiadomo, używane). Jeżeli tu i owdzie w środk. Polsce nie są dziś obce włościanom, to tylko dzięki wędrówkom górali, Cyganów itp. (ob. typowy przykład: W IV 187). Źmeją je tu jednak bardzo skąpo. Charakterystyczne jest bowiem, że w r. 1930 w wielu pp., skąd na mapie podaliśmy ogólnikowo znajomość dud, z dwu eksploratorów, pracujący ch tam jednocześnie, tylko jeden uzyskiwał informację pozytywną i zasługnjącą na zaufanie, drugi, indagujący innego, równie starego wieśniaka (czy też niekiedy nawet parę innych osób), otrzymywał dane negatywne (tak było w pp. 4, 16, 21, 26, 27, 29, 35, 37, 41 i 50).
Jeżeli wiadomość K. W. Wójcickiego o niegdyś »sławnych mazowieckich dudach« (r. 1840) jest ścisła, tedy trzeba stwierdzić, że nie tylko one same, lecz bodaj i ich sława zaginęła doszczętnie. Inaczej — w płd. Poznańskiem, gdzie, jak ostatnio dowiodła mgr. J. Pietruszyńska, dudy, wraz z ich odmianą: kozłem, występują obficie i są do dziś dnia instrumentem żywotnym (»Dudy wielkopolskie«. r. 1936).
Co do Białorusi zachodniej, to A. Kirkor (1858) podaje stamtąd dudy obok skrzypiec jako główne ludowe narzędzia muzyczne. Natomiast z pewnością niezupełnie dokładny jest Ludwik z Pokiewia (L. Jucewicz), gdy w r. 1846 pisze: »Zbliżając się (sc. od rdzennej Litwy) ku granicom Białorusi, w powiatach Zawilejskim (święciańskim), Oszmiańskim, i w całej gubernii Grodzieńskiej... odzywa się... Ruska duda« (»Litwa« 200). Możemy mianowicie uważać za zupełnie wyłączone, aby cała b. gub. grodzieńska miała ok. r. 1846 leżeć w obrębie zasięgu dud.
Zajmujące jest rozmieszczenie dud w Karpatach: występują tam tylko na W i E. Na Łemkach, o ile wiem, niema ich zupełnie. O Bojkach pisze mi 30 V 1926 p.dr Wł. Kobilnyk: »Na Bojkowszczyźnie zachodniej, tj. na przestrzeni od rzeki Osławy do linii Stryj—Skole, dudy z całą pewnością nie są znane ani używane. Możliwe, że tu i owdzie występują we wschodniej części Bojkowszczyzny, jednak nigdzie ich tam nie spotkałem«.
©Rafał Miśta